Meldcode huiselijk geweld

Stappenplan voor het handelen bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling

Protocol meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling

 

1. Inleiding

Jaarlijks zijn tussen de 100.000 en 200.000 kinderen slachtoffer van kindermishandeling. Naar schatting is 45 % van de Nederlandse bevolking zelf ooit slachtoffer geworden van huiselijk geweld. Kindermishandeling en huiselijk geweld zijn vaak met elkaar verbonden. Als er sprake is van huiselijk geweld zijn kinderen daar veelal de dupe van. Begin 2012 wordt bij wet verplicht dat organisaties in een aantal sectoren (onder meer jeugdzorg en maatschappelijke ondersteuning) een meldcode ofwel een protocol huiselijk geweld en kindermishandeling hebben, dit protocol hebben geïmplementeerd in hun organisatie, hun medewerkers laten trainen en ten minste één aandachtsfunctionaris binnen hun organisatie hebben aangesteld.

GGDRU

De GGDRU houdt toezicht en zorgt voor de kwaliteit van de voorzieningen, in het kader van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (2015).
Atelier Totem volgt het calamiteiten protocol en de meldcode van de GGDRU op voor deelnemers van Atelier Totem, vallende onder de Wet Maatschappelijke Ondersteuning en wat zich afspeelt op de werkvloer. Zie: www.ggdru.nl/wmomelden (24 per dag/7 dagen per week)

Onder de wettelijke meldplicht (art 3.4 WMO) valt het melden van:

  • Geweld bij verstrekking voorziening: het seksueel binnendringen van het lichaam van of ontucht met een cliënt, alsmede lichamelijk en geestelijk geweld jegens een cliënt, door een beroepskracht dan wel door een andere cliënt met wie de cliënt gedurende het etmaal of een dagdeel in een accommodatie van een aanbieder of de thuissituatie verblijft;
  • Calamiteit: niet beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van een voorziening en die tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een cliënt heeft geleid;

Wat is huiselijk geweld?

Onder huiselijk geweld wordt verstaan: het plegen van geweld of het dreigen met geweld op enigerlei locatie door iemand uit de huiselijke kring.

Onder geweld wordt verstaan: de fysieke, seksuele of psychische aantasting van de persoonlijke integriteit van het slachtoffer (hieronder is ook begrepen ouderenmishandeling en eergerelateerd geweld). Tot de huiselijke kring van het slachtoffer behoren: (ex)partners, gezinsleden, familieleden en huisgenoten. Het geweld hoeft dus niet perse in huis plaats te vinden, wel door een bekend persoon van het slachtoffer. Slachtoffers van huiselijk geweld kunnen zijn volwassenen of minderjarigen. Huiselijk geweld komt in alle lagen van de bevolking en binnen alle culturen voor.

Specifieke vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling:

  • Vrouwelijke genitale verminking (VGV) is een ingreep in de geslachtsorganen van meisjes en jonge vrouwen. Bij een vermoeden moet onmiddellijk contact worden opgenomen met een aandachtsfunctionaris.
  • Eergerelateerd geweld is geestelijk of lichamelijk geweld gepleegd vanuit een collectieve mentaliteit in reactie op een schending van de eer van een man of een vrouw en daarmee van zijn of haar familie, waarvan de buitenwereld op de hoogte is of dreigt te raken. Voorbeelden zijn verstoting, verminking, aanzetten tot zelfmoord of uithuwelijking. Ook bij een vermoeden van eergerelateerd geweld moet direct contact worden opgenomen met een aandachtsfunctionaris.

 Wat is kindermishandeling?

Kinderen en jongeren hebben recht op een evenwichtige ontwikkeling en het recht op opvoeding. Ze hebben zorg, liefde en aandacht van hun ouders/opvoeders nodig. Maar: opvoeden is moeilijk. Ouders en opvoeders komen soms voor problemen te staan. De meeste ouders vinden daar wel een oplossing voor. Anderen lukt dat niet. Dan kunnen kinderen de dupe worden. Het is van belang onderscheid te maken tussen kindermishandeling en minder gewenst gedrag in de opvoeding. Bij kindermishandeling is er sprake van structureel, stelselmatig, steeds terugkerend geweld van de ouders/opvoeders naar zijn of haar kinderen.

De wet op de jeugdzorg, 2005, geeft de volgende omschrijving:

“Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of onvrijheid staat, actief of passief opdringen waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel”. Met andere woorden: het kan gaan om biologische ouders, stiefouders, adoptiefouders, pleegouders en andere familieleden, maar ook anderen van wie het kind afhankelijk is zoals leidsters kinderopvang, leerkrachten, groepsleiders, sporttrainers en buren. 75 % van de gevallen van kindermishandeling gebeurt door de ouders en 25 % door derden (buren, familie, kennissen of vrijwilligers).

Vormen van kindermishandeling:

  • Lichamelijke verwaarlozing: het kind krijgt bijvoorbeeld onvoldoende voeding, kleding of verzorging.
  • Psychische verwaarlozing: het kind krijgt bijvoorbeeld onvoldoende liefde, aandacht of respect.
  • Pedagogische verwaarlozing: het kind krijgt bijvoorbeeld onvoldoende ruimte en richting aangeboden.
  • Psychische mishandeling: het kind wordt bijvoorbeeld getreiterd, gekleineerd of uitgescholden.
  • Lichamelijke mishandeling: het kind wordt bijvoorbeeld geslagen, geschopt, geknepen, gebrand.
  • Seksueel misbruik: bijvoorbeeld seksuele handelingen bij, met of in het bijzijn van het kind, niet passend bij leeftijd en ontwikkeling.
  • Huiselijk geweld: het kind is getuige van geweld binnen het gezin gericht op ouder, grootouder of zusje/broertje.

Waarom een protocol huiselijk geweld en kindermishandeling?

Het is niet onaannemelijk dat een medewerker van Atelier Totem met huiselijk geweld of kindermishandeling te maken krijgt. In het geval dat medewerkers hiermee geconfronteerd worden, is het belangrijk dat zij weten wat zij hiermee kunnen doen. Als een slachtoffer dit zelf aankaart, kan er ook gekeken worden naar het protocol, om zo meteen de juiste hulp in te kunnen schakelen

Bovendien komt seksueel geweld veel voor. 39% van de vrouwen krijgt ooit te maken met seksueel geweld. 36% van deze vrouwen ervaart dit op het werk of op school. Dat is een enorm aantal vrouwen. Bij mannen is dit significant minder, maar ook zij worden jaarlijks slachtoffer van seksueel geweld.

Voor wie?

Alle vaste medewerkers. Het protocol moet te allen tijde opgevraagd kunnen worden door alle medewerkers van het bedrijf.

Hoe?

Het protocol beschikt over een vereenvoudigd stappenplan wat door iedereen gevolgd kan worden. Ook zijn er verschillende instanties in verwerkt waar men naartoe kan voor hulp. Indien nodig kan het protocol verder worden uitgewerkt aan de hand van de Toolkit meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling van de Rijksoverheid (https://www.rijksoverheid.nl/documenten/publicaties/2018/07/01/toolkit-meldcode-huiselijk-geweld-en-kindermishandeling)

Aandachtsfunctionaris

De aandachtsfunctionaris geldt als sociale professional binnen de organisatie. Dit creëert mogelijkheden: een professional heeft meer kennis van de meldcode, is getraind in het herkennen van signalen en kan goed inschatten of de organisatie voldoende hulp kan organiseren in het geval van misbruik.

Onderzoek wijst uit dat de belangrijkste competenties voor de aandachtsfunctionaris menselijkheid, integriteit, betrouwbaarheid en communicatieve vaardigheden zijn. Tevens moet de aandachtsfunctionaris in staat zijn de juiste nabijheid en/of afstand toe te passen in contact met slachtoffers, management en omgeving. De aandachtsfunctionaris opereert in een ingewikkeld krachtenveld van veelal tegengestelde belangen. Het is dan ook van belang dat er volledige duidelijkheid is over de taken van de aandachtsfunctionaris, zodat deze optimaal kan functioneren. (Goosen, 2012)

Een aandachtsfunctionaris aanstellen kan zowel intern als extern. Meer informatie hierover is hier te vinden. (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid)

Is het niet mogelijk om een sociale professional aan te stellen als aandachtsfunctionaris, dan is het onderstaande stappenplan voldoende duidelijk voor iedere medewerker om te volgen.

Belangrijk:

  • Er moet vastgesteld worden wie er verantwoordelijk is voor de uiteindelijke beslissing om melding te doen (bij voorkeur de aandachtsfunctionaris).
  • Voor een optimale uitvoering is het belangrijk dat de organisatie kennis biedt over de verschillende vormen van geweld.
  • Vormen van huiselijk geweld zijn o.a. psychisch, seksueel of lichamelijk geweld.
  • Uitingsvormen: partnergeweld, eergerelateerd geweld, oudermishandeling.
  • Kindermishandeling: misbruik, verwaarlozing, getuige zijn van huiselijk geweld.
  • Kindcheck: ondanks dat er bij Atelier Totem geen kinderen werken, kunnen er wel vermoedens zijn dat er een kind in gevaar is. Bij een kindcheck onderzoeken professionals of er kinderen in een gezin zijn, en of zij veilig zijn. De overheid is bezig met een basishandleiding voor het uitvoeren van deze handeling.
  • In het privacy statement staat beschreven hoe de organisatie omgaat met de vertrouwelijke gegevens die naar boven komen in het proces.

 

2. Stappenplan

In kaart brengen van de signalen volgens het stappenplan:

  1. Welke signalen leiden ertoe dat jij misbruik vermoedt?
    Overleggen met de aandachtsfunctionaris of een collega.
  2. Wat vindt een ander van deze signalen?
    Bij twijfel, neem contact op met verbreekdestilte.nl, vooreenveiligthuis.nl, samen-veilig.nl. Zij kunnen je verder helpen.
  3. Gesprek met de betrokkene(n).
    Bespreek a. wat het doel is van het gesprek b. welke signalen jij hebt waargenomen c. vragen of opmerkingen die de betrokkene hierover heeft.
    Pas na dit gesprek interpreteer je de dingen die je hebt gezien of gehoord.
  4. Het risico op misbruik inschatten.
    Bij twijfel, neem opnieuw contact op met verbreekdestilte.nl, veiligthuis.nl, samen-veilig.nl. Is er sprake van misbruik, dan moet er een beslissing gemaakt worden: zelf hulp organiseren, of melding doen?

De volgorde van de stappen is niet dwingend. Belangrijk is wel dat álle stappen worden doorlopen.

Dit stappenplan is gebaseerd op het Basismodel Meldcode Huiselijk geweld en Kindermishandeling van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Rijksoverheid).

 

Telefonisch melden van huiselijk geweld en seksueel misbruik kan bij samen-veilig.nl en de politie.

Schriftelijk melden van huiselijk geweld en seksueel misbruik kan hier.

 

Bijlage: Schema stappenplan ( stroomschema verder uit te werken)

 

HET SIGNALEREN VAN KINDERMISHANDELING EN HUISELIJK GEWELD

Stroomschema

Stap 1 Vrijwilliger/beroepskracht heeft vermoeden. In kaart brengen van de vermoedens.

Stap 2 Overleg vrijwilliger met beroepskracht. Beroepskracht raadpleegt een verwijzer indien van toepassing

Stap 3 Beroepskracht neemt over bij

  1. Ernstig vermoeden b) gewoon vermoeden c) onterecht vermoeden.
  2. Melding maken

Stap 4

  • Beroepskracht vraagt advies aan aandachtsfuntionaris en desgewenst aan GGDRU of meldpunt of
  • Beroepskracht informeert aandachtsfuntionaris en brengt hiervan betrokkene op de hoogte.
  • Betrokkene werkt mee, doorverwijzing naar hulpverlening.
  • Betrokkene werkt niet mee. Melding door beroepskracht/ aandachtsfuntionaris.

Stap 5

  • Nazorg aan vrijwilliger door beroepskracht.

Stap 6

Evaluatie aandachtsfuntionaris/beroepskracht en vrijwilliger

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Bronnen

 

Goosen, C. (2012). De cruciale rol van een vertrouwenspersoon. Counselling Magazine, 4.

Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (sd). Vertrouwenspersoon. Opgeroepen op 5 17, 2016, van Rijksoverheid: http://www.arboportaal.nl/onderwerpen/verantwoordelijkheden/inhoud/vertrouwenspersoon

Movisie. (2013, November). Huiselijk geweld: Aard en omvang, gevolgen, hulpverlening en aanpak. Opgehaald van Huiselijkgeweld.nl: http://www.huiselijkgeweld.nl/doc/feiten/factsheet_huiselijk_geweld_november_2013.pdf

Movisie. (sd). Seksueel geweld: feiten en cijfers. Opgeroepen op mei 17, 2016, van Seksueelgeweld.info: http://www.seksueelgeweld.info/feiten_en_cijfers/omvang_seksueel_geweld/vrouwen_en_mannen

Rijksoverheid. (sd). Basismodel meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Opgeroepen op 05 11, 2016, van Rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huiselijk-geweld/documenten/rapporten/2011/02/02/basismodel-meldcode-huiselijk-geweld-en-kindermishandeling

Rijksoverheid. (sd). Toolkit meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling. Opgeroepen op 05 11, 2016, van Rijksoverheid: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/huiselijk-geweld/documenten/publicaties/2015/07/16/toolkit-meldcode-huiselijk-geweld-en-kindermishandeling